Volkstelling van Bethlehem © Katrien
Schilderij naast de kerststal in de Sint-Pietersbandenkerk
Anny Mortier plaatste de schilderij naast de kerststal.
Dit is een voorstelling op ware grootte van de “Volkstelling van Bethlehem” naar het schilderij van Pieter Breugel de Oude, die het maakte in 1566. Het werk is het eerste schilderij van een Vlaams-Brabant landschap in de sneeuw, het is bijna een zoekplaatje, want Jozef met Maria met de os en de ezel bevinden zich tussen de vele mensen die hun aangifte moesten doen voor de volkstelling, Maria was zwanger en toch zijn er reeds kerken te zien met een kruis erop, zo zijn er nog enkele details!
Beschrijving
De Volkstelling van Bethlehem, door Pieter Bruegel de Oudere.
In 2019 was het 450 jaren geleden dat Pieter Bruegel de Oudere overleed te Brussel in 1569, vandaar de instelling van het Bruegel-Jaar. Hij is bekend als de Boeren-Bruegel, een schilder van dorpstaferelen uit het leven van de Vlaams-Brabantse boeren.
Jonge kunstenaars uit Europa, gingen er op studiereis naar Rome, Florence, om beroemde Italiaanse, werken na te schetsen. Vooral de idyllische, landschappen met Romeinse ruïnes en cypressen als achtergrond waren zeer populair, zelfs als achtergrond voor Vlaamse portretten.
Ook Pieter Bruegel heeft die reis ondernomen, omdat dit een referentie was om in de Schildersgilde te worden opgenomen = dit was als een diploma.
Maar in tegenstelling met zijn collega's, schilderde Pieter Bruegel, o.a. Bijbelse taferelen in eigen Vlaams-Brabantse omgeving, tussen het Vlaamse boerenleven zoals ook deze Volkstelling van Bethlehem.
Over het thema zelf: In de tijd van de jaartelling was de Volkstelling een plicht, opgelegd door de Romeinse Keizer Augustinus, men moest zich aanmelden in het dorp of stad vanwaar men afkomstig was. Jozef was van het geslacht David uit Judea en moest dus naar de stad Bethlehem in Judea.
Dit Bijbels tafereel, voltrekt zich echter niet in Bethlehem, zoals wordt vermeld in het Heilig Evangelie volgens Lucas 2,1-5, maar in een Vlaams dorp in 1566, in de winter.
Pieter Bruegel de Oudere heeft hiermede het eerste Vlaams landschap geschilderd in de sneeuw! Typisch zijn de trapgevel en de trapeziumvormige gevels. Het kantoor links is een belastingkantoor van de toenmalige regeerders, de Spanjaarden: zie plakkaat met het wapen van Filips II.
De Heilige Familie moet men zoeken tussen de bedrijvige mensen op het plein: op de voorgrond midden zien wij de H. Jozef met een timmermanszaag op de schouder en hij leidt een os en een ezel. Op de ezel zit de zwangere H. Maria, goed ingepakt in een grote blauwe mantel.
Het Kindje Jezus was nog niet geboren en er zijn reeds, links en rechts (pestkapelletje) torens te zien met een Kruis erop! Een totale contradictie, maar Pieter trok zich daar niets van aan.
Wij zien alles, vanuit een vogelperspectief, dus hoger dan gewoon van op de grond.
De mensen zijn bezig met dagelijkse dingen, sneeuw ruimen, een hut bouwen, handel drijven. Vlamingen zijn altijd bedrijvige ondernemers geweest: snackbar, wielencentrale, stoeltjesmaker.
Er staan wagens, beladen met tonnen op grote karrewielen.
De kinderen spelen winterspelletjes: sneeuwballen gooien, schaatsen, sleeën en ook spelen met een varkensblaas, anderen verzamelen zich rondom een vuur. Bruegel was er persoonlijk bij en zijn werken zijn bijzonder belangrijk voor de informatie in de geschiedenis.
Het origineel van De Volkstelling van Bethlehem, olieverf op een paneel, eikenhout, geschilderd in 1566, hier afgebeeld op ware grootte, is te zien in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten te Brussel. Door het succes van dit werk, zijn vele kopieën gekend, nageschilderd door zijn twee zonen. De eerste zoon: Pieter Bruegel de Jonge heeft dit werk van zijn vader, ongeveer 14 keren nageschilderd, vandaar de verspreiding van dit werk over de musea in de gehele wereld.
Dank u wel voor de toelichting, Anny Mortier
