MARIA TEN HEMEL OPGENOMEN
Lc 1, 39-56
Actuele viering.
In de Rooms-katholieke Kerk is Maria-Tenhemelopneming een hoogfeest en wordt op 15 augustus gevierd.
In veel (katholieke) landen, waaronder België, Polen, Frankrijk, Luxemburg, Italië, Oostenrijk, Slovenië, Spanje en gedeeltelijk in Duitsland (in Saarland en gedeeltes van Beieren) is het een wettelijke feestdag.
Het in de volksmond gebruikte "Maria Hemelvaart" is volgens het katholieke geloof niet correct omdat Maria niet zelf ten hemel opsteeg maar door God in de hemel werd opgenomen.
In het Arrondissement Antwerpen en omgeving, wordt op 15 augustus Moederdag gevierd.
In de Orthodoxe Kerk wordt het feest traditioneel aangeduid met de "Ontslapenis van de Moeder Gods".
Dormitio Mariae' in het Latijn en 'Koimesis Theotokou' in het Grieks.
Aan de viering gaat een voorbereidende vasten en een "voorfeest" op 14 augustus vooraf.
De naviering duurt tot en met 23 augustus.
In de Orthodoxe kerken van Jeruzalem, Rusland, Oekraïne, Servië, Georgië, Polen en de kloosters van het schiereiland Athos wordt het feest gevierd op 28 augustus, dit vanwege het uiteenlopen van de juliaanse kalender en gregoriaanse kalender. (1)
Iconografie.
In de westerse iconografie wordt Maria-Tenhemelopneming meestal uitgebeeld als Maria die door Christus ten hemel wordt gevoerd.
In de Orthodoxe Kerken worden bij deze voorstelling vaak simultaan twee taferelen getoond: het inslapen (dormitio) van de Moeder Gods met de apostelen rond haar sterfbed verzameld en de eigenlijke tenhemelopneming. Op oude mozaïeken en ikonen is het tweede tafereel vaak de voorstelling van Christus die de ziel van zijn Moeder - uitgebeeld als een ingebakerd kindje - mee ten hemel neemt. Deze manier van uitbeelden is onder meer terug te vinden in de zesde-eeuwse “Verlosser-in-Chora kerk” in Istanbul, het vroegere Constantinopel, en verwijst naar de (iconografie van de) geboorte-icoon.
Het leven van Maria.
Over Maria's leven na de verrijzenis staat in de 'Schrift' welgeteld één vers.
In de Handelingen van de Apostelen lezen we: dat zij erbij was, toen de elf leerlingen na de Hemelvaart van de Olijfberg waren teruggekeerd naar hun verblijfplaats in Jeruzalem.
“Zij allen bleven eensgezind volharden in het gebed, samen met de vrouwen, met Maria, de Moeder van Jezus, en met zijn broeders”.
Over wat er nadien met Maria gebeurt, zegt de Schrift niets.
Bleef ze in Jeruzalem? Ging ze naar Efeze? Hoe was haar einde?
Maria overleed vermoedelijk ergens tussen 36 en 50 na Christus.
Volgens een bepaalde traditie waren alle apostelen hierbij aanwezig, behalve Tomas.
Na het concilie van Efeze (431), waar Maria de titel "Moeder van God" (Theotokos) kreeg toebedeeld, kende de Mariaverering een sterke opgang.
De oudste feesten 'Maria Boodschap' en de 'Opdracht in de tempel' waren nog vooral op Christus zelf gericht.
Later ontstonden feesten waarbij Maria als heilige werd geëerd: 'Maria Geboorte' en 'Maria-Tenhemelopneming'.
Dit laatste werd in 582 door keizer Mauritius officieel in Byzantium ingevoerd.
Op 15 augustus werd voor die tijd al de verjaardag van de kerkwijding van een aan Maria toegewijde basiliek op de weg tussen Betlehem en Jeruzalem gevierd.
Rome nam het feest van Maria-Tenhemelopneming over in de zevende eeuw onder paus Sergius I.
De Transitus Mariae-geschriften uit de zesde eeuw geven aan dat de dood van Maria als theologische vraagstelling toen reeds actueel was.
Dogmaverklaring.
Tijdens het eerste Vaticaans concilie (1869-1870) hadden 200 bisschoppen om de dogmatische definitie van de lichamelijke tenhemelopneming van Maria gevraagd.
In 1950 kondigde Paus Pius XII officieel het dogma fidei van de Tenhemelopneming af en bevestigde het in de Apostolische Constitutie Munificentissimus Deus.
De protestantse gemeenschap reageerde negatief.
De Orthodoxe Kerk gelooft weliswaar dat de Moeder Gods lichamelijk is opgevaren naar de hemel, maar kent desondanks geen dogma dat de lichamelijke tenhemelopneming van de Moeder Gods behelst.
In de kerkelijke traditie van de orthodoxie spreekt men onverkort van 'het Ontslapen van de Moeder Gods'.
Wie was Maria als vrouw, moeder en mens?
Uit de bronnen van het evangelie kunnen we volgende zaken afleiden:
Maria, ...
je was een hemelse vrouw omdat je zo krachtig was in je aardse bestaan.
Je was een open vrouw omdat je vrijheid en ruimte schonk aan die bijzondere zoon Jezus van jou.
Je was een betrokken vrouw omdat je zijn levensweg en missie volgde.
Je was een sterke vrouw in het dragen en overstijgen van zijn vroegtijdige verlies.
Je was een vastberaden vrouw omdat je samen met andere vrouwen begaan bleef met de nieuwe christelijke beweging na Jezus’ dood.
Je was in je menselijke bestaan g(G)eestkrachtig en zorgzaam, zoals vele vrouwen en moeders dat zijn vandaag.
Daarom voelden vele mensen zich doorheen de eeuwen met jou innig verbonden.
En zo ook hebben kunstenaars je vaak verbeeld:
als bezorgde moeder, als milde moeder, als lijdende moeder,
als dragende moeder, als doorzettende sterke vrouw, als trouwe gelovige.
Het is begrijpelijk dat ze jou ‘ten hemel hebben geprezen’.
Maar in je bestaan op aarde zal jij wel eerder die gelovige-menselijke-mens geweest zijn zoals vele christenen zijn… en zingen:
“Een mens te zijn op aarde in deze wereldtijd is leven van genade buiten de eeuwigheid, is leven van de woorden die opgeschreven staan, en net als Jezus worden die 't ons heeft voorgedaan.
Een mens te zijn op aarde in deze wereldtijd is komen uit het water en staan in de woestijn, geen god onder de goden, geen engel en geen dier, een levende, een dode, een mens in wind en vuur.
Een mens te zijn op aarde in deze wereldtijd dat is de Geest aanvaarden die naar het Leven leidt.” (2)
Wat is het wezenlijke van de Moeder Gods?
Het bijzonder kenmerk van Maria is de stilte.
Geen lege stilte, maar één die boordevol gevuld is met het zien en luisteren, met het mysterie van het leven, het mysterie van de Levende die in haar mens geworden is.
Ook na Jezus geboorte is Maria vervuld gebleven van de Heilige Geest, levenslang geestelijk zwanger van God, die zij in haar ziel draagt: om te zien en te luisteren, om te delen in het mysterie van de Liefde, van kruis en verrijzenis.
Dat er binnen de evangelies weinig wordt gezegd of verteld over Maria, ligt helemaal binnen de lijn van de stilte.
Bij Lucas lezen we tweemaal dat zij al wat zij zag en hoorde, samenbalde en bewaarde in haar hart.
Soms de stilte doorbroken met enkele woorden, enkele korte gesprekken.
Ook die werden opgetekend door Lucas en Johannes.
Slechts één enkele keer slaat die opmerkelijke stilte over in een zee aan woorden.
Of m.a.w. “waar het hart van vol is, loopt de mond van over”.
“Mijn hart zingt voor de Heer, Magnificat! Mijn God is mij genadig, mijn vreugde overdadig; en ieder prijst mij zalig: Magnificat!”
Het Magnificat, dat we terugvinden in LC 1, 39-56 – is een lied dat tijd en eeuwigheid overstijgt.
Wij kunnen er drie 'strofen' of drie 'liederen' in onderscheiden, door Lucas tot één geheel verwerkt.
Het eerste couplet (vv. 47 – 49) brengt dank aan God, omdat de Almachtige zijn aandacht en genade schenkt aan kleine mensen. Hij is hun 'Redder' in nood.
Het tweede couplet (vv. 50-53) expliciteert dat die God aan de kant komt te staan van de zwakken en de behoeftigen, net zoals Jezus het zal doen.
Er steekt een sterk inhoudelijk verband tussen het Magnificat en de zaligprijzingen bij Lucas of Matteüs.
Het derde couplet (vv.54-55) is als een vaak wederkerend refrein, vergelijkbaar met ons eigen oerchristelijk keervers bij de psalmen 'Sicut erat in principio …' zo heeft Hij het beloofd aan de vaderen.
De lofzang van Maria wordt algemeen aangevoeld als een kantiek die alle andere uit het Oude en Nieuwe Testament overstijgt. Het is uitgegroeid tot een hymne van bevrijding, een prefetie van vrede, een psalm van vertrouwen, een danklied, een liefdeslied, een levenslied, een canticum canticorum. (3)
Verwerkte bronnen – auteurs en inspiratie voor dit artikel:
1. Wikipedia
2. C. Leterme – Bijbel in 1000 seconden – Copywright.
3. Paul Schollaert Zondagse woorden.
… Inspiratiebron: Wilfried Stinissen – 'Maria: in de Bijbel, in ons leven'- Carmelitana 1983 / hfst 11
Luc Rasschaert
